Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2

Free PDF download of UP Board Solutions for Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2, are provided here, contain detailed explanations of all the problems mentioned in the UP Board Solutions. Students should solve questions from these UP Board solution of class 10, which will help them to prepare well for their exams.

Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 द्विघात समीकरण

निम्नलिखित समीकरणों को हल कीजिए
प्रश्न 1.
x4 – 8x2 – 9 = 0
हलः
दिया हुआ समीकरण
x4 – 8x2 – 9 = 0 …(1)
x2 = y समीकरण (1) में रखने पर
y2 – 8y – 9 = 0
⇒ y2 – 9y + y – 9 = 0
⇒ y(y – 9) + 1(y – 9) = 0
⇒ (y – 9)(y + 1) = 0
⇒ y = 9, – 1
अब y = 9 ⇒ x2 = 9
⇒ x = ±3
तथा y = – 1 = i2
⇒ x2 = i2
⇒ x = ±i
अतः समीकरण के (UPBoardSolutions.com) हल = (±3, ±i)

UP Board Solutions

प्रश्न 2.
4x4 – 5x2 + 1 = 0
हलः
दिया गया समीकरण
4x4 – 5x2 + 1 = 0
4(x2)2 – 5x2 + 1 = 0 …(1)
x2 = y, समीकरण (1) में रखने पर
4y2 – 5y + 1 = 0
⇒ 4y2 – 4y – y + 1 = 0
⇒ 4y(y – 1) – 1(y – 1) = 0
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 1

UP Board Solutions

प्रश्न 3.
\left[\frac{\boldsymbol{x} - \boldsymbol{a}}{\boldsymbol{x} + \boldsymbol{a}}\right]^{2} - 5\left[\frac{\boldsymbol{x} - \boldsymbol{a}}{\boldsymbol{x} + \boldsymbol{a}}\right] + 6 = 0 (UPBoardSolutions.com)
हलः
दिया गया समीकरण
\left[\frac{\boldsymbol{x} - \boldsymbol{a}}{\boldsymbol{x} + \boldsymbol{a}}\right]^{2} - 5\left[\frac{\boldsymbol{x} - \boldsymbol{a}}{\boldsymbol{x} + \boldsymbol{a}}\right] + 6 = 0
समीकरण (1) में \frac{x - a}{x + a} = y रखने पर
y2 – 5y + 6 = 0
⇒ y2 – 2y – 3y + 6 = 0
⇒ y(y – 2) – 3(y – 2) = 0
⇒ (y – 2) (y – 3) = 0
⇒ y = 2, 3
जब y = 2 ⇒ \frac{x - a}{x + a} = 2
x – a = 2(x + a)
2x + 2a = x – a
2x – x = – a – 2a = – 3a
x = – 3a

जब y = 3 ⇒ \frac{x - a}{x + a} = 3
x – a = 3(x + a)
3x + 3a = x – a
3x – x = – a – 3a
2x = – 4a
x = – 2a
अतः समीकरण के हल क्रमशः – 2a, – 3a हैं।

प्रश्न 4.
x – 2 – 12 = – x – 1
हलः
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 2
∴ दिया गया समीकरण y 2 + y – 12 = 0
y2 + 4y – 3y – 12 = 0
y(y + 4) – 3(y + 4) = 0
(y – 3)(y + 4) = 0
यदि y – 3 = 0, तब y = 3
और यदि y + 4 = 0, तब y = – 4
y = 3 लेने पर, \frac{1}{x} = 3
x = \frac{1}{3}
y = – 4 लेने पर, \frac{1}{x} = – 4
x =  - \frac{1}{4}

UP Board Solutions

प्रश्न 5.
(x2 – 3x + 3)2 – (x – 1)(x – 2) = 7
हलः
दिया गया समीकरण (UPBoardSolutions.com)
(x2 – 3x + 3)2 – (x – 1)(x – 2) = 7
(x2 – 3x + 2 + 1)2 – (x2 – 3x + 2) – 7 = 0 …(1)
समीकरण (1) में x2 – 3x + 2 = y रखने पर
(y + 1)2 – y – 7 = 0
y2 + 1 + 2y – y – 7 = 0
y2 + y – 6 = 0
y2 + 3y – 2y – 6 = 0
y(y + 3) – 2(y + 3) = 0
(y – 2)(y + 3) = 0
y = 2, – 3
जब y = 2 ⇒ x2 – 3x + 2 = 2
x2 – 3x = 0
x(x – 3) = 0
x= 0, 3
जब y = – 3 ⇒ x2 – 3x + 2 = – 3
x2 – 3x + 2 + 3 = 0
x2 – 3x + 5 = 0
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 3

UP Board Solutions

प्रश्न 6.
(x2 – 5x)2 – 30(x2 – 5x) – 216 = 0
हलः
दिया गया समीकरण
(x2 – 5x)2 – 30(x2 – 5x) – 216 = 0 …(1)
समीकरण (1) में x2 – 5x = y रखने पर
y2 – 30y – 216 = 0
y2 – 36y + 6y – 216 = 0
y(y – 36) + 6(y – 36) = 0
(y + 6)(y – 36) = 0
y = – 6, 36
जब y = – 6 ⇒ x2 – 5x = – 6
x2 – 5x + 6 = 0
x2 – 3x – 2x + 6 = 0
x(x – 3) – 2(x – 3) = 0
(x – 2)(x – 3) = 0
x = 2, 3
जब y = 36 ⇒ x2 – 5x = 36
x2 – 5x – 36 = 0
x2 – 9x + 4x – 36 = 0
x(x – 9) + 4(x – 9) = 0
(x + 4)(x – 9) = 0
x = – 4, 9

प्रश्न 7.
(x2 – 5x + 7)2 – (x – 2)(x – 3) = 1
हलः
दिया गया (UPBoardSolutions.com) समीकरण
(x2 – 5x + 7)2 – (x – 2)(x – 3) = 1
{(x2 – 5x + 6) + 1}2 – (x2 – 5x + 6) = 1 …(1)
समीकरण (1) में x2 – 5x + 6 = y रखने पर
(y + 1)2 – y = 1
y2 + 2y + 1 – y – 1 = 0
y2 + y = 0
y(y + 1) = 0
y = 0, – 1
जब y = 0 ⇒ x2 – 5x + 6 = 0
x2 – 2x – 3x + 6 = 0
x(x – 2) – 3(x – 2) = 0
x = 2, 3
जब y = – 1 ⇒ x2 – 5x + 6 = – 1
x2 – 5x + 7 = 0
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 4

UP Board Solutions

प्रश्न 8.
12x4 – 56x3 + 89x2 – 56x + 12 = 0
हलः
दिया गया समीकरण
12x4 – 56x3 + 89x2 – 56x + 12 = 0
दोनों पक्षों में x2 से भाग करने पर,
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 5

UP Board Solutions
x2 + \frac{1}{x^{2}} + 2 = y2
x2 + \frac{1}{x^{2}} = y2 – 2
समीकरण (1) में x2 + (UPBoardSolutions.com) \frac{1}{x^{2}} = y2 – 2 तथा x + \frac{1}{x} = y
12(y2 – 2) – 56y + 89 = 0
12y2 – 24 – 56y + 89 = 0
12y2 – 56y + 65 = 0
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 6
2(x2 + 1) = 5x
2x2 – 5x + 2 = 0
2x2 – x – 4x + 2 = 0
x(2x – 1) – 2(2x – 1) = 0
(x – 2)(2x – 1) = 0
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 7
6(x2 + 1) = 13x
6x2 – 13x + 6 = 0
6x2 – 9x – 4x + (UPBoardSolutions.com) 6 = 0
3x(2x – 3) – 2(2x – 3) = 0
(3x – 2)(2x – 3) = 0
x = \frac{2}{3}, \frac{3}{2}

प्रश्न 9.
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 8
हलः
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 9
2(y2 + 1) = 5y
2y2 – 5y + 2 = 0
2y2 – 4y – y + (UPBoardSolutions.com) 2 = 0
2y(y – 2) – 1(y – 2) = 0
(y – 2)(2y – 1) = 0
जब y – 2 = 0 तब जब y = 2
जब 2y – 1 = 0 तब y = \frac{1}{2}
y = 2 लेने पर, \frac{3 x+1}{x+1} = 2
3x + 1 = 2(x + 1)
3x + 1 = 2x + 2
3x – 2x = 2 – 1
x = 1
y = \frac{1}{2} लेने पर, \frac{3 x+1}{x+1}=\frac{1}{2}
2(3x + 1) = x + 1
6x + 2 = x + 1
6x – x = 1 – 2
5x = -1
x = -\frac{1}{5}

UP Board Solutions

प्रश्न 10.
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 10
हलः
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 11
6(y2 + 1) = 13y
6y2 – 13y + 6 = 0
6y2 – 4y – 9y + 6 = 0
2y(3y – 2) – 3(3y – 2) (UPBoardSolutions.com) = 0
(2y – 3)(3y – 2) = 0
जब 2y – 3 = 0 तब y = \frac{3}{2}
जब 3y – 2 = 0 तब y = \frac{2}{3}
y = \frac{3}{2} लेने पर, \frac{x}{1+x}=\frac{3}{2}
3(1 + x) = 2x
3 + 3x = 2x
3x – 2x = -3
x = – 3
y = \frac{2}{3} लेने पर, \frac{x}{1+x}=\frac{2}{3}
3x = 2(1 + x)
3x = 2 + 2x
3x – 2x = 2
x = 2

UP Board Solutions

प्रश्न 11.
\frac{4 x-1}{4 x+1}+\frac{4 x+1}{4 x-1}=\frac{10}{3}
हलः
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 12
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 13
3(y2 + 1) = 10y
3y2 – 10y + 3 = 0
3y2 – 9y – y + 3 = 0
3y(y – 3) – 1(y – 3) = 0
(y – 3)(3y – 1) = 0
जब y – 3 = 0, तब y = 3
जब 3y – 1 = 0, तब y = 1/3 (UPBoardSolutions.com)
y = 3 लेने पर, \frac{4 x-1}{4 x+1}=\frac{3}{1}
3(4x + 1)= 4x – 1
12x + 3 = 4x – 1
12x – 4x = – 1 – 3
8x = – 4
x = -\frac{4}{8}=-\frac{1}{2}
y = \frac{1}{3} लेने पर, \frac{4 x-1}{4 x+1}=\frac{1}{3}
⇒ 3(4x – 1) = 4x + 1
12x – 3 = 4x + 1
12x – 4x = 1 + 3
8x = 4
⇒ x = \frac{4}{8}=\frac{1}{2}
अतः x = \pm \frac{1}{2}

प्रश्न 12.
51+x + 51-x = 26
हलः
दिया गया समीकरण 5·5x + 5·5-x = 26
5(5x + 5-x) = 26
5x + 5-x = \frac{26}{5}
माना 5x = y तब 5-x = \frac{1}{y}
∴ दिया गया समीकरण y + \frac{1}{y} = \frac{26}{5}
\frac{y^{2}+1}{y}=\frac{26}{5}
5(y2 + 1) = 26y
5y2 + 5 – 26y = 0
5y2 – 26y + 5 = 0
5y2 – 25y – y + 5 = 0
5y(y – 5) – 1(y – 5) = 0
(y – 5)(5y – 1) = 0
जब y – 5 = 0 तब y = 5
तथा जब 5y – 1 = 0 तब y = \frac{1}{5}
y = 5 लेने पर, 5x = 5 = 51
x = 1
y = \frac{1}{5} लेने पर, 5x = 5-1
x = -1

UP Board Solutions

प्रश्न 13.
5x+1 + 52-x = 53 + 1
हलः
दिया गया समीकरण
5x+1 + 52-x = 53 + 1
5x ·5 + \frac{5^{2}}{5^{x}} = 53 + 1
5·5x · 5x + 52 = 53 · 5x + 5x
माना 5x = y 5y · y + 52 = 125y + y
5y2 – 126y + 52 = 0 (UPBoardSolutions.com)
5y2 – 126y + 25 = 0
5y2 – 1y – 125y + 25 = 0
y(5y – 1) – 25(5y – 1) = 0
(y – 25)(5y – 1) = 0
y = 25 या y = \frac{1}{5}
यदि y = 25, तब 5x = y = 25
5x = 52
तब x = 2 (घातों की तुलना करने पर)
तथा यदि y = \frac{1}{5} = 5-1
तब 5x = y
5x = 5-1
x = – 1 (घातों की तुलना करने पर)
अतः x = – 1, 2

प्रश्न 14.
3x + 3-x – 2 = 0
हलः
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 14
y2 + 1 – 2y = 0
(y – 1)2 = 0
y = 1, 1
y = 1 लेने पर, 3x = 1
3x = 30
x = 0

प्रश्न 15.
22x+8 – 8·2x+2 + 1 = 0
हलः
दिया गया (UPBoardSolutions.com) समीकरण
22x+4-4 – 8·2x+2+1 = 0
22x+4 · 24 – 8·2x+2 + 1 = 0
16·22(x+2) – 8·2x+2 + 1 = 0
माना 2x+2 = y
∴ दिया गया समीकरण
16yx – 8y + 1 = 0
16yx – 4y – 4y + 1 = 0
4y(4y – 1) – 1(4y – 1) = 0
(4y – 1)(4y – 1) = 0
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 15
दोनों पक्षों में घातों की तुलना करने पर
x + 2 = – 2
x = – 2 – 2
x = – 4

UP Board Solutions

प्रश्न 16.
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 16
हलः
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 17
y2 + 4 = 5y
y2 – 5y + 4 = 0
y2 – y – 4y + 4 = 0
y(y – 1) – 4(y – 1) = 0
(y – 1)(y – 4) = 0
जब y – 1 = 0 तब y = 1
जब y – 4 = 0 तब y = 4
y = 1 लेने पर, \sqrt{3 x^{2}+1} = 1
3x2 + 1 = 1
3x2 = 0
x2 = 0 ⇒ x = 0, 0
y = 4 लेने पर, \sqrt{3 x^{2}+1} = 4 ⇒ 3x2 + 1 = 16
3x2 = 16 – 1 = 15
⇒ 3x2 = 15
⇒ x2 = ± \sqrt{{5}}
⇒ x = + 15

UP Board Solutions

प्रश्न 17.
2x = 42x-1
हलः
दिया गया समीकरण (UPBoardSolutions.com) 22 = 42x-1
2x = \frac{4^{2 x}}{4}
4·22 = 42x
4·2x = (22)2x
4·2x = (22x)2
4·2x = 22x22x = (2x)2(2x)2
माना 2x = y तब, 4y = yx·yx
4y = y4
(4y – y4) = 0
y(4 – y3) = 0
y = 0 या 4 – y3 = 0
4 = y3
∴ y3 = 4
y = 41/3 = (22)1/3
यदि y = 0 तब 2x = 0, x = 0 (अमान्य)
y = 41/3 तब 2x = 41/3
2x = 22/3
दोनों ओर घातों की तुलना करने पर
x = \frac{2}{3}

प्रश्न 18.
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 18
हलः
दिया गया समीकरण
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 19
8y2 – 1 = 2y
8y2 – 2y – 1 = 0
8y2 – 4y + 2y – 1 = 0
4y(2y – 1) + 1(2y – 1) = 0
(2y – 1)(4y + 1) = 0
जब 2y – 1 = 0 तब y = \frac{1}{2}
जब 4y + 1 = 0 तब y = -\frac{1}{4}
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 20
4x = x + 3
4x – x = 3
3x = 3
x = 1
Balaji Class 10 Maths Solutions Chapter 4 Quadratic Equations Ex 4.2 21
16x = x + 3
16x – x = 3
15x = 3 ⇒ x = \frac{3}{15}=\frac{1}{5}
परन x= \frac{1}{5} समीकरण को सन्तुष्ट नहीं करती है अतः x = 1

error: Content is protected !!
Scroll to Top